In het kader van de aankomende Europese verkiezingen leest GroenLinkslid Bart Dekkers 'Een toekomst voor Europa', een essaybundel van Jürgen Habermas die eind vorig jaar verscheen. Habermas betoogt dat er geen andere weg te gaan is dan het versterken van de Europese Unie.
Een Toekomst voor Europa?
Zonder vraagteken schetst Jürgen Habermas dàt er een toekomst voor Europa is.
In een behapbaar boekje van 112 pagina’s, wordt ons voorgehouden dat er eigenlijk geen andere weg te gaan is dan een verdere integratie van Europa. Uitspraken over welke landen van dat Europa deel zouden moeten uitmaken vind je er niet in. Wel genoeg argumenten die weldenkende Europeanen redenen aanreiken om vooral ook politiek te integreren.
Op 6 november van dit jaar nam de 84-jarige filosoof de Erasmusprijs voor zijn verdiensten voor Europa in ontvangst in het Paleis op de Dam. Zijn essays over een democratisch Europa gaan in tegen het steeds luidruchtiger roeptoeterend gezelschap van anti-democraten, die met korte one-liners inspelen op de onderbuikgevoelens van de massa. Een massa die door de neo-liberale ideologie gevangenen is en daar haar identiteit aan ontleent. Ja, bij Habermas zit je goed als het gaat om communicatie en hoe dat mensen beïnvloedt.
Leden van de Frankfurter Schule zoals Habermas stonden doorgaans kritisch t.o.v. de kapitalistische markteconomie, maar ook tegen het mechanisch uitgelegd historisch materialisme van Marx. Habermas waarschuwt tegen de neiging van mensen om in tijden van grote veranderingen of economische crises, gemakkelijk nostalgisch terug te vallen op zogenaamd natuurlijke vormen van identiteit zoals godsdienst, cultuur en de zogenaamde natiestaat: een vooronderstelde soevereine nationale staatkundige eenheid. Maar naar die natiestaat is geen weg terug in een wereld waarin vooral grote bedrijven en banken, met de steeds verder internationaliserende markten veel machtiger zijn dan afzonderlijke Staten. Wie anders beweert en terug naar een soort achttiende- of negentiende-eeuwse toestand wil is pas onrealistisch en onverantwoord bezig. De natiestaat is een ouderwetse, achterhaalde constructie geworden. Of wij dat nu leuk vinden of niet.
Wie meer sturing wil geven aan een verantwoorde samenleving waarin democratie en sociale zekerheid overeind blijven in plaats van verder uitgehold, zal de kortzichtige retoriek van de Wildersen onder ons moeten bestrijden met een realistischer kijk op de hedendaagse wereld. Want met name de neoliberale hervormingen hebben de ruimte vrijgemaakt voor een steeds vrijer opererende kapitaalsmarkt die o.a. heeft geleid naar een crisis die niet simpelweg oplosbaar is.
Het probleem is dus niet Brussel met haar regelgeving, maar o.a. de bankensector die in 2008 met belastinggeld gered moest worden, terwijl burgers er niets of nauwelijks iets voor terug kregen om de financiële markten te kunnen beteugelen. Reden genoeg om Europa juist te versterken en er een politieke Unie van te maken zodat de burgers weer enige invloed kunnen krijgen op de verschillende markten en op andere crises die de aarde en mensheid bedreigen.
Al met al is het boekje “Een toekomst voor Europa” de moeite van het lezen waard. Vooral voor politici. Van harte aanbevolen!
Bart Dekkers, 26 november 2013.